از سیاست‌های هیجانی تا چراغ سبز به بازار

سیاست افزایش نرخ ارز مرجع در ماه‌های اخیر بارها از سوی کارشناسان و فعالان اقتصادی برای ساماندهی بازار ارز مورد تأکید قرار گرفته بود که با مقاومت مقامات پولی کشور مواجه بود اما در حال حاضر این طرح طرفدارانی در دولت و بانک مرکزی پیدا کرده و قرار است با توجیه‌گذار به سوی ارز تک‌نرخی اجرایی شود.

مقامات بانک مرکزی در ماه‌های اخیر و در پی بالاگرفتن التهاب بازار ارز بارها از تصمیم و تلاش برای کاهش نرخ آزاد ارز در بازار و کاهش شکاف ایجاد شده بین نرخ رسمی و آزاد خبر داده بودند و در این راستا نیز اقداماتی را در قالب برخوردهای تعزیراتی و امنیتی صورت دادند اما در عمل نه‌تنها این تصمیمات و تلاش‌ها مؤثر واقع نشد بلکه شکاف ایجاد شده در قیمت مرجع و رسمی ارز تثبیت شد و در برخی مقاطع افزایش نیز یافت.

از سوی دیگر دولت و بانک مرکزی که از ثبات بازار ارز ناامید شده بودند، به‌تدریج سیاست درست محدود کردن تدریجی تزریق ارز مرجع را در پیش گرفتند تا اولا از هدر رفتن منابع ملی جلوگیری کرده و ثانیا بازار دلالی و سوداگری را جمع کنند اما این ناامیدی از کنترل نرخ آزاد ارز تا روزهای اخیر ادامه یافت و نهایتا دولتمردان به این نتیجه رسیدند که باید نرخ مرجع ارز را افزایش دهند. افزایش نرخ مرجع ارز اگرچه از منظر کارشناسی و با توجه به شرایط کنونی بازار ارز سیاستی درست ارزیابی می‌شود اما این سؤال مطرح می‌شود که اتخاذ این تصمیم آیا از موضع فعال است یا انفعال؟

پاسخ سؤال تا حد زیادی روشن است؛ متولیان بازار ارز در طول ماه‌های اخیر عملا در مهار و کنترل بازار ارز ناکام مانده‌ و نتوانسته‌اند قیمت آزاد ارز را کاهش دهند. این معنایی جز شکست بانک مرکزی در مقابله با گرانی ارز و کاهش شکاف ارزی ندارد بنابراین از موضع انفعال تصمیم به افزایش نرخ رسمی ارز را دارند. در واقع بانک مرکزی دنباله‌رو بازار آزاد و تحولات آن شده و عملا پرچم سفید را بلند کرده است. واکنش بازار ارز در روزهای اخیر که چیزی جز افزایش دوباره قیمت‌های آزاد ارز نبوده بیانگر این واقعیت است.

در واقع پیام تصمیم جدید بانک مرکزی برای افزایش نرخ رسمی ارز، چیزی جز چراغ سبز به فعالان بازار آزاد برای افزایش قیمت ارز نبود. درحالی‌که اگر بانک مرکزی از موضع فعال و خلاقانه، نه واکنشی، اقدام به افزایش نرخ مرجع ارز می‌کرد، (که خود نیازمند مقدماتی همچون گرفتن ابتکار عمل بازار ارز و مهار عوامل واقعی و روانی بازار برای کنترل گرانی ارز بود)، هم‌اکنون باید بازار آزاد واکنشی مثبت در شکل کاهش یا حداقل تثبیت قیمت ارز به تصمیم بانک مرکزی نشان می‌داد. تصمیم بانک مرکزی برای افزایش نرخ مرجع تصمیمی است که دیر اتخاذ شده و شاید نتواند حتی در میان‌مدت اثرات مثبتی بر بازار ارز و اقتصاد کشور برجای گذارد.